Muzeum Historyczne Miasta Krakowa jak co roku zaprasza na święto „Jom Riszon” w Starej Synagodze. Podczas obchodów można będzie obejrzeć niezwykłe filmy dokumentalne. O jednym z nich, pt. „Na własne oczy”, opowiada kierownik Oddziału MHK Stara Synagoga, Eugeniusz Duda.

„Na własne oczy” to film dokumentalny o badaniach rasowych prowadzonych w południowej Polsce podczas II wojny światowej przez Sekcję Ras i Ludoznawstwa Instytutu Niemieckich Prac na Wschodzie (Institut für Deutsche Ostarbeit), powstałego w Krakowie 20 kwietnia 1940 r.

Sekcja Ras i Ludoznawstwa, kierowana przez antropologów austriackich, podejmowała terenowe misje badawcze. Badania te były podporządkowane nazistowskim planom selekcji ludności na okupowanych terenach Polski, zmierzającym do wyłonienia osób i większych zbiorowości, które przez Niemców określane były mianem „wartościowych” pod względem rasowym i kulturowym. Jako jedną z pierwszych przebadano społeczność żydowską z tarnowskiego getta; co istotne, odbyło się to na krótko przed jej eksterminacją. Pod koniec 1944 r. Niemcy ewakuowali Instytut do Bawarii. Po zakończeniu II wojny światowej, Amerykanie wywieźli nieustaloną bliżej część zbiorów byłego Instytutu do USA. Materiały z badań antropologicznych Sekcji Ras i Ludoznawstwa Instytutu Niemieckich Prac na Wschodzie odnalazła w 1997 r. amerykańska antropolog Gretchen E. Schafft w archiwum Smithsonian Institution w Waszyngtonie. W 2007 r. zostały one przekazane Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Autorzy filmu dotarli do kilku miejscowości, w których nazistowscy antropolodzy prowadzili badania: Markowej k. Łańcuta, Czermina k. Mielca, Szaflar, Hańczowej i Tarnowa. Spotkali tam żyjących jeszcze mieszkańców, poddawanych tym badaniom jako dzieci, lub pamiętających jak byli im poddawani ich rodzice i sąsiedzi. Ten filmowy dokument zawiera przesłanie ważne także obecnie. Jest ostrzeżeniem przed rasizmem, ksenofobią, które stają się elementem programów ugrupowań nacjonalistycznych i prowadzą do ostrych konfliktów społecznych, a w ostateczności – jak pokazuje to historia i wydarzenia współczesne w różnych rejonach świata – także do zbrodni, terroru i czystek etnicznych.

Aby obejrzeć film i wziąć udział w pozostałych wydarzeniach święta „Jom Riszon” wystarczy przyjść 16 października 2016 r. do Starej Synagogi przy ul. Szerokiej 24. Wstęp do muzeum i udział w programie bezpłatny. Szczegółowy program: KLIK

Kadry z filmu „Na własne oczy”