Tableau wykonane w 1897 r. przedstawia pierwsze grono pedagogiczne i uczennice Gimnazjum Żeńskiego w Krakowie. Gimnazjum to było pierwszą na ziemiach polskich średnią szkołą żeńską z programem gimnazjum męskiego. Zostało ono otwarte w lokalu przy ul. Św. Jana 11, z inicjatywy Stowarzyszenia Pomocy Naukowej dla Polek im. Ignacego Józefa Kraszewskiego.
Jednym z pedagogów była Kazimiera Bujwidowa (1867–1932), działaczka społeczna i publicystka, żona i współpracowniczka Odona Bujwida (1857–1942), lekarza – bakteriologa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Urodziła się w Warszawie i po ukończeniu pensji zdała egzamin na nauczycielkę domową. Była studentką Uniwersytetu Latającego, tajnej uczelni zwanej także babską, gdyż studiowały na niej kobiety. W 1893 r. wraz z mężem przeniosła się do Krakowa. Marzeniem Bujwidowej było ukończenie studiów uniwersyteckich. Jej samej się to nie udało, postanowiła jednak pomóc innym kobietom. Wymagało to jednak reorganizacji szkolnictwa średniego, gdyż nie było w Austrii gimnazjum żeńskiego zapewniającego maturę. Przekształcono więc istniejącą przy Stowarzyszeniu komisję gimnazjalną w oddzielne Towarzystwo Gimnazjalnej Szkoły Żeńskiej, które wyszło z projektem założenia pierwszego na ziemiach polskich gimnazjum żeńskiego, przygotowującego do studiów akademickich. 4 września 1896 r. gimnazjum zostało otwarte. W pierwszym roku istnienia szkoła nosząca imię Emilii Plater liczyła tylko jedną klasę i 26 uczennic. W 1900 r. pierwszy egzamin maturalny absolwentki żeńskiego gimnazjum zdawały „u św. Anny” (obecnie „Nowodworek”). Od 1905 r. nauka w szkole trwała 6 lat. W latach 1904–1937 siedziba szkoły mieściła się przy ul. Wolskiej 13 (dzisiaj Piłsudskiego). W staraniach o założenie gimnazjum wspierał Bujwidową jej mąż, od 1896 r. radny miejski. Rok po powstaniu gimnazjum sukcesem zakończyła się także walka o dostęp kobiet na wyższe uczelnie. Wprawdzie już od paru lat na Uniwersytecie Jagiellońskim pojawiały się studentki, ale jako goście (hospitantki). Dopiero w 1897 r. Ministerstwo Oświaty wydało zgodę na studia zwyczajne kobiet na wydziale filozoficznym, a w 1900 r. na wydziale lekarskim. Jedną z pierwszych studentek medycyny była córka Bujwidów – Zofia.
Wśród portretów członków grona pedagogicznego znajduje się jeden szczególny. Jest to wizerunek nauczycielki języka francuskiego Pelagii Dąbrowskiej (1843–1909). Urodziła się ona w Dubience (Lubelszczyzna) jako córka Michała Zgliczyńskiego i Pelagii z Piotrowskich. W 1862 r. zaręczyła się z Jarosławem Dąbrowskim (1836–1871), inicjatorem i faktycznym organizatorem Komitetu Centralnego Narodowego. Przygotowywał on także plan powstania styczniowego, ale wskutek denuncjacji uwięziony został w Cytadeli Warszawskiej. Tu właśnie 5 kwietnia 1864 r. odbył się ślub Jarosława z Pelagią. Dąbrowska brała udział w przygotowaniach powstańczych. Pośredniczyła pomiędzy członkami Komitetu Centralnego Narodowego a mężem, któremu dostarczyła przedmioty potrzebne do ucieczki. Aresztowana i osadzona w X Pawilonie, została następnie zesłana do Aradatowa, skąd wykradł ją Dąbrowski. Wyjechali do Francji. Wzięła udział w Komunie Paryskiej, podczas której poległ Jarosław, dowódca sił zbrojnych Komuny. W maju 1871 r. przez Anglię wróciła do kraju i zamieszkała początkowo w Jaśle, a w 1880 r. osiadła w Krakowie. Pracowała jako nauczycielka w szkole św. Andrzeja, potem w pensjach żeńskich, między innymi Karoliny Krynickiej. Następnie została ochmistrzynią w nowo powstałym I Gimnazjum Żeńskim. W 1902 r. w wyniku różnicy poglądów na wychowanie religijne, przeniosła się do Gimnazjum Królowej Jadwigi, w którym pracowała do końca życia.
Ewa Gaczoł
Zdjęcie i informacje o nim można znaleźć na portalu Cyfrowy Thesaurus.